برخی از مخرب‌ترین حملات سایبری نه با نیروی قهری، بلکه با پنهان‌کاری به موفقیت می‌رسند.این نفوذهای بی سر و صدا اغلب تا زمانی که مهاجم از صحنه خارج شده، شناسایی نمی‌شوند. در میان این تهدیدهای پنهان، حملات مرد میانی (Man-in-the-Middle یا MITM) از خطرناک‌ترین موارد هستند؛ جایی که مهاجمان از ضعف‌های موجود در پروتکل‌های ارتباطی سوءاستفاده کرده و بدون جلب توجه، خود را بین دو طرف بی‌خبر از ماجرا قرار می‌دهند.
خبر خوب این است که محافظت از ارتباطات در برابر حملات MITM لزوماً به اقدامات پیچیده نیاز ندارد. با اجرای چند گام ساده، تیم امنیتی می‌تواند نقش مؤثری در حفاظت از داده‌های کاربران ایفا کرده و مهاجمان پنهان را دور نگه دارد.
شناخت دشمن
در حمله MITM، یک عامل مخرب ارتباط بین دو طرف (مثلاً کاربر و یک اپلیکیشن وب) را رهگیری می‌کند تا اطلاعات حساس را سرقت کند. با قرارگیری مخفیانه بین دو نقطه، مهاجم می‌تواند داده‌هایی مانند شماره کارت اعتباری، اطلاعات ورود و جزئیات حساب‌ها را جمع‌آوری کند. این اطلاعات سرقت‌شده، اغلب در جرایم بعدی مانند خریدهای غیرمجاز، تصرف حساب‌های مالی و سرقت هویت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
شیوع گسترده این نوع حملات گواهی بر اثربخشی آن‌هاست. حملات MITM بارها در تیتر اخبار قرار گرفته‌اند و میزان خسارت آن‌ها را نشان داده‌اند. نمونه‌های شاخص آن شامل رخنه اطلاعاتی Equifax، رسوایی Superfish در لپ‌تاپ‌های Lenovo و نقض امنیتی DigiNotar است – همگی نمونه‌هایی از اثرات ویرانگر این حملات در نبود کنترل‌های امنیتی مناسب هستند.
بردارهای رایج تهدید در حملات MITM
حملات MITM به‌ویژه در محیط‌هایی با WiFi ناامن و حجم بالای کاربران (مانند کافی‌شاپ‌ها، هتل‌ها یا فرودگاه‌ها) رایج هستند. مهاجمان سایبری با سوءاستفاده از پیکربندی نادرست یا شبکه‌های بی‌سیم بدون رمزنگاری، یا با استقرار سخت‌افزارهای جعلی که نقش نقاط دسترسی قانونی را بازی می‌کنند، اقدام به حمله می‌کنند. این سخت‌افزارهای مخرب معمولاً با نام‌هایی مشابه شبکه‌های معتبر (SSID) ظاهر می‌شوند. دستگاه‌های کاربران که به‌طور خودکار به شبکه‌های آشنا یا قوی متصل می‌شوند، اغلب بدون آگاهی وارد اتصال مخرب می‌شوند.
نقش جعل (Spoofing) در حملات MITM
جعل هویت به مهاجم این امکان را می‌دهد که خود را به عنوان یک موجودیت معتبر جا بزند. این فریب باعث می‌شود بتواند ارتباطات را رهگیری، نظارت یا دستکاری کند بدون آن‌که مظنون شود.
جعل mDNS و DNS
در این روش، مهاجمان از mDNS در شبکه‌های محلی سوءاستفاده کرده و به درخواست‌های نام، پاسخ‌هایی با آدرس‌های جعلی می‌دهند. در حملات DNS spoofing، داده‌های دروغین به سیستم وارد شده و کاربران به وب‌سایت‌های مخرب هدایت می‌شوند تا اطلاعات حساس آن‌ها سرقت شود.
جعل ARP
در این نوع حمله، مهاجمان با پاسخ به درخواست آدرس MAC با اطلاعات خود، ترافیک شبکه محلی را به سمت خود هدایت می‌کنند. این کار باعث می‌شود داده‌هایی که برای دستگاه دیگری در نظر گرفته شده، به مهاجم برسد و در نتیجه اطلاعاتی مانند توکن‌های نشست یا دسترسی به حساب‌ها افشا شود.
محافظت در برابر حملات MITM
با وجود ظاهر پیچیده، حملات MITM را می‌توان با مجموعه‌ای از اقدامات پیشگیرانه خنثی کرد.
همه‌چیز را رمزنگاری کنید
برای جلوگیری از رهگیری یا دستکاری داده‌ها، از HTTPS و TLS برای تمام ترافیک‌های وب استفاده کنید. همچنین، از سیاست HSTS بهره بگیرید تا مرورگرها فقط از مسیرهای امن متصل شوند. استفاده از کوکی‌های امن نیز مانع از افشای اطلاعات حساس در کانال‌های رمزنگاری نشده می‌شود. در اپلیکیشن‌های موبایل و دسکتاپ، پیاده‌سازی certificate pinning موجب می‌شود برنامه‌ها فقط به گواهی‌های مشخصی متصل شوند و در نتیجه امکان جعل سرور یا رهگیری داده‌ها کاهش یابد.
شبکه خود را ایمن کنید
در صورت امکان، از اتصال به WiFi عمومی اجتناب کنید یا از VPN قابل اعتماد استفاده کنید تا ترافیک شما رمزنگاری و از شنود محافظت شود. درون شبکه سازمان، تفکیک سیستم‌ها و جداسازی بخش‌های غیرقابل‌اعتماد به محدودسازی حرکت مهاجم کمک می‌کند. استفاده از DNSSEC برای اعتبارسنجی رمزنگاری‌شده پاسخ‌های DNS، و همچنین DNS-over-HTTPS (DoH) یا DNS-over-TLS (DoT) برای رمزنگاری درخواست‌های DNS، از دیگر روش‌های مقابله با جعل یا دستکاری در دامنه‌هاست.
اعتبارسنجی و احراز هویت
استفاده از TLS دوطرفه (Mutual TLS) به سرورها و کاربران این امکان را می‌دهد که پیش از ارتباط، هویت یکدیگر را تأیید کنند، که در نتیجه از جعل و رهگیری جلوگیری می‌شود. استفاده از احراز هویت چند مرحله‌ای (MFA) برای سرویس‌های حیاتی نیز لایه‌ای محافظتی در برابر سوءاستفاده از اطلاعات سرقت‌شده فراهم می‌کند. همچنین، بررسی و تعویض منظم گواهی‌ها و کلیدهای رمزنگاری شده برای جلوگیری از آسیب‌های ناشی از گواهی‌های منقضی شده یا افشا شده ضروری است.
نظارت بر نقاط پایانی و ترافیک
برای مقابله مؤثر با حملات MITM، لازم است استراتژی دفاع چند لایه پیاده‌سازی شود. سیستم‌های تشخیص و پیشگیری از نفوذ (IDS/IPS) را می‌توان طوری پیکربندی کرد که الگوهای غیرعادی در handshakeهای SSL/TLS را شناسایی کنند. ابزارهای مدیریت سطح حمله خارجی (EASM) برای شناسایی آسیب‌پذیری‌ها یا گواهی‌های منقضی‌شده در دارایی‌های ناشناخته یا مدیریت نشده اینترنتی بسیار حیاتی هستند. همچنین، پایش مداوم برای تطابق نداشتن گواهی‌ها یا مراجع صدور غیرمنتظره، می‌تواند سرویس‌های جعلی و واسطه‌های مخرب را افشا کند. راهکارهای پیشرفته تشخیص و پاسخ نقاط پایانی (EDR) نیز توانایی شناسایی تکنیک‌هایی مانند ARP spoofing یا استفاده از پراکسی‌های جعلی را دارند و امکان واکنش سریع را فراهم می‌کنند.
آموزش کاربران
آموزش کاربران برای توجه به هشدارهای گواهی‌های نامعتبر به آن‌ها کمک می‌کند از اتصال به سرورهای جعلی یا مخرب اجتناب کنند. هم‌زمان، توسعه‌دهندگان باید از اصول کدنویسی امن پیروی کنند و هرگز اعتبارسنجی گواهی‌ها را غیرفعال نکنند؛ چرا که این کار آسیب‌پذیری‌های جدی ایجاد می‌کند. استفاده از تست امنیت ایستا (SAST) و پویا (DAST) در چرخه توسعه نرم‌افزار، اطمینان حاصل می‌کند که مشکلاتی مانند رمزنگاری ضعیف یا مدیریت نادرست گواهی‌ها در همان مراحل اولیه شناسایی و اصلاح می‌شوند.
منبع: https://thehackernews.com/2025/08/man-in-middle-attack-prevention-guide.html
